Un intelectual de "carácter rompedor"

 Artículo de Nerea Parada en La Región, 21/09/2014

El ilustre pensador y ensayista ourensano del siglo XVIII, Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro, más conocido como Padre Feijóo, será conmemorado este año con motivo de la celebración del 250 aniversario de su muerte. En una aportación más al gran número de actividades conmemorativas, tres expertos conocedores de la obra del intelectual compartieron datos y opiniones en una tertulia organizada por La Región y que tuvo como escenario el plató de Telemiño. Se trata de Avelino Rodríguez González, gestor cultural del Museo Arqueolóxico; Pablo Sánchez Ferro, director del Archivo Histórico provincial, y el catedrático de Latín Juan Luis Saco Cid.

El encargado de dar comienzo al encuentro fue Avelino Rodríguez, que aportó algunos datos biográficos sobre el ilustre ensayista. Rodríguez comenzó con los datos conocidos de sus inicios, desde su nacimiento, en 1676, en la pequeña aldea ourensana de Casdemiro, en Pereiro de Aguiar,

El ilustrado que se adelantó a su era

Artículo en La Región, del 26/09/2014

Hoy se conmemora el 250 aniversario del fallecimiento de un intelectual internacional como fue el ourensano Benito Jerónimo Feijoo y Montenegro. Nacido en el Pazo de Casdemiro, en Pereiro de Aguiar, el 8 de octubre de 1676 falleció en Oviedo, en 1764. Está enterrado en la iglesia de Santa María de la Corte, en Oviedo, que se abre precisamente sobre unos de los patios del antiguo convento, que lleva ahora su nombre: Plaza de Feijóo.

1- ¿Cuáles fueron los orígenes del padre Feijóo?

Nació en el seno de una familia hidalga. Sus padres fueron Antonio Feijoo Montenegro y Sanjurjo y María de Puga Sandoval Novoa y Feijoo. Cursó sus estudios primarios en el Real Colegio de San Esteban de Ribas de Sil.

2- ¿Cuál fue su formación?

Galicischen Nordwetspanien

Detalle da estatua de Feijóo en Oviedo

Feijóo war der bedeutendste Denker der spanischen Aufklärung. Im Rückblick auf seinen Tod am 26. September vor 250 Jahren darf man sogar deklarieren: Er war Spaniens erster Feminist! Seine Gedanken über das weibliche Geschlecht sind so aktuell, dass ihnen ihr Alter nicht anzusehen ist. Dabei führte dieser Mönch ein unvorstellbar weltabgewandtes Leben, das in seiner äußeren Ereignislosigkeit geradezu eine Wucht ist.

Am 8. Oktober 1676 kommt er im elterlichen Stammsitz in Casdemiro auf die Welt, im galicischen Nordwestspanien, in einer Familie von unvordenklich altem Hidalgo-Adel mit dem Beinamen "y Montenegro". Benito ist der Erstgeborene, neun Geschwister werden folgen. Schon mit elf, zwölf Jahren lernt er Philosophie am königlichen Collegium St. Stephan im nahen Rivas an den Ufern des Sil. Noch keine 14 Jahre alt, kommt Benedikt 1688 ins nahe gelegene galicische Kloster des Heiligen Julianus von Samos. Mit dem Eintritt in den Benediktinerorden muss auch dieser kleine Ritter auf alle Erstgeborenenrechte verzichten und ewige Armut geloben. Später wird er nach Salamanca und nach León geschickt, in Samos zum Priester geweiht. Den Doktortitel erwirbt er im asturischen Oviedo.

Fragmento dun artigo publicado no prestixioso xornal alemán Die Zeit (versión online) o 26 de setembro de 2014.
Consultar artigo completo

Dúas ideas feijonianas, baratiñas elas

La Región, 18/02/2014 Afonso Vázquez-Monxardín

Que me perdoe todo o mundo, pero cando falo de “feijoniano” penso no Padre Feijoo, non no presidente. Iso que se un é dos Peares e o outro de Casdemiro, a uns cinco ou seis quilómetros, se cadra tiñan antepasados comúns. A verdade, tanto me ten porque a xenealoxía véxoa complicada e inútil. Simpática, poida que tamén.

En fin, este ano 2014 é o douscentos cincuenta aniversario –direillo en cardinal como se fose o cuarto ou o quinto: ducentésimo quincuaxésimo aniversario- da morte de Frei Benito Jerónimo Feijoo y Montenegro. Así que lle vou dar un par de ideas baratiñas ao excelentísimo concello. Se cadra co mesmo resultado que a de podar as árbores para deixarnos ver a estatua. Na nosa Casa Grande da Praza Maior entretéñense máis que coas páxinas de colaboradores deste xornal que lle sopramos cousas á orella, con esas cousas de xuíces, faltas de xuízo, discolidades, préstamos para cornos, sobres que se ripan ou non, etc. E neses temas, perdoen, escasea a “ilustración”.

En fin, que como é a data que é, cómpre ter algo de lembranza co sabio ilustrado; o intelectual máis importante da España do momento. Imos ao tema.

Unha das parvadas -hai varias- que poñen os letreiros novos dos nomes das rúas refírese ao Padre Feijoo. Cousas de protocolo e ilustración, ás veces, malas de casar. Explícome. Se vostedes din que Castelao naceu en Coruña; Curros, en Ourense, ou que Roberto Verino ten adegas en Ourense, vale. Pero se afirman que Castelao naceu en Rianxo, Curros en Celanova e Roberto Verino é adegueiro en Verín, concordarán en que está mal que o Concello reduza, no letreiro posto ao enfronte da Viuda, ao Padre Feijóo a mero “difusor da ciencia e pensamento europeo” e, sobre todo, que diga que é “nado en Ourense” cando todos –cría eu- sabemos que viu a luz en Casdemiro, parroquia de Melias, concello do Pereiro. Ademais, a denominación de “Jardinillos del Padre Feijoo” nunca foi -nin é- oficial, aínda que sexa a popular para a praza de Euxenio Montes. En fin, o letreiro está mal e cumpría arranxar o tema.

A outra meción urbana do crego vén da rúa que leva o seu nome, onda o Instituto Otero Pedrayo. Foi aberta a mediados do XIX en terreos doados pola familia Valencia e ao principio, de seu, os veciños deron en chamarlle “Calle Ancha”. Na reforma do nomenclator de 1861 outorgóuselle o nome de “Calle del Padre Feijoo”. Pero nunca tivo placa digna; na actualidade só dúas feuquiñas de granito con letras de latón pegadas nas que pon “Rúa Xerónimo Feixoo” onde esquecen, ademais, do primeiro nome, Benito, a dignidade eclesiástica que vai ligada á súa persoa. E se o Concello outra cousa non fai polo Padre Feijoo -tan amado polos cultos munícipes do XIX, que erguían estatuas exemplificadoras de prohomes e promulleres da ciencia e cultura, e non de homenaxes a tan dignos como simples oficios populares, como leiteiras, castañeiras, etc.-, podía, digo, encargar unha placa de bronce bonita, como a de Lamas Carbajal, de Malingre, e colocala nunha parede da rúa Padre Feijoo o día que se cumpra o aniversario da morte. En setembro. Escultores en bronce hainos e bos. Non é caro e dá tempo. E ser, élles moito máis ca nada.

Subió a las Moradas

"El espíritu del Padre Feijóo subió a las Moradas eternas a las cuatro y veinte de la tarde del 26 de Septiembre, día de los S.S. Justina y Cipriano, el mago convertido. Los tonos de la luz y la cromática espiritualizadas de la decadencia otoñal en realidad decantación de las esencias simbólicas del paisaje del norte, acompañaron el nacimiento  en las orillas del Miño central y el tránsito en el corazón histórico de la capital de la Reconquista del P. Feijóo. Al clamar las torres por su ausencia, lloraban la pérdida de algo incomparablemente hermoso y agradecido entre los hombres: la simpatía. El siglo, ya en el colmado Julio de su ciclo,  podría dar hombres más sabios y escritores más pulcros. Ninguno del XVIII alcanzará la irradiante categoría del benedictino gallego."

Ramón Otero Pedrayo, El Padre Feijóo: Su vida, doctrina e influencias, pág. 301, Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijóo", Orense, 1972

1876: certamen literario

En el año 1876, coincidiendo con el bicentenario del nacimiento del Padre Feijóo se convocan en Ourense una serie de actos para ensalzar la figura del Padre Maestro: se convoca un certamen literario, se decide erigir una estatua en su honor...

"Las incidencias del certamen literario resonaron en toda España. En la glorificación del benedictino aparecen unidos conservadores y liberales, tradicionalistas y republicanos. Se apartan irrevocablemente en la discusión de los méritos, mejor dicho de las doctrinas, de los trabajos presentados al tema esencial: "Estudio crítico de las obras de Feijóo", para el que se destinaba el premio de cuatro mil reales. El jurado se componía de nueve miembros: los Sres. Losada Pimentel, Saco y Arce, Sánchez Arteaga, Moreno Pablos, Paz Nóvoa, Sieiro González, Fernández (don Claudio), Muruais (don Jesús) y Vicenti Rey. (...)

No hubo discusión al atribuir la rosa de oro y el pensamiento de oro y plata, ni en declarar desierto el tema biográfico. Tenía entonces la autora de "Los pazos de Ulloa" veinticuatro años. La oda de cantera quintanesa sin el limpio corte ni el chispazo genial que arrancaba el pico de Quintana, celebra un Feijóo héroe de la ciencia, de proceloso destino, que de alzarse de la tumba hubiera visto en el XIX el triunfo de la ciencia que él preconizó, pues:

"El químico analiza

desde el breve infusorio y la flor bella

hasta la brisa que las olas riza

y el resplandor de la remota estrella."

Pero hubiera entristecido su religioso corazón e espectáculo de la edad

"... a su cadena

amarrada cual nuevo nuevo Prometeo."

No es tampoco de lo mejor logrado el poema "A Galicia" en lengua vernácula de Lamas Carvajal, pero es justa su visión de Feijóo:

"Aguia voadora que felis trasfondo

con fortes aas a rexión do vento

chega preto de Dios; alí con fondo,

sublime sentimento

alí pol-atraución d´o pensamento,

bebe nas fontes d´a inmutabre cencia,

olla n´os seos do saber profundo

e vólvese pr´o mundo

lostregando vertú e sabidencia."

No hubo acuerdo sobre el estudio crítico. Emilia Pardo Bazán y Concepción Arenal eran candidatas entre otros nombres. Al final no hubo manera de poner al jurado de acuerdo.

Ramón Otero Pedrayo, El Padre Feijóo, Su vida, doctrina e influencias, págs. 745-746, Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijóo", Orense, 1972

Fotografía: Imaxen tomada da páx. 192 do catálogo da exposición: "P.F: Cidadán libre da República Literaria", Ourense, outubro 2014

El hombre por encima del sabio

"Cuando a mis solas comparo su corazón con su inteligencia, su saber con su carácter, sus talentos con sus virtudes, siéntome como tentado -¿por qué no decirlo?- a poner al hombre por encima del sabio."

  Palabras pronunciadas por el Dr. Marcelo Macías en la catedral de Ourense, en el "Elogio" del Padre Feijóo, el 9 de septiembre de 1887, formando parte de los actos de inauguración de la estatua erigida en Ourense en su honor.

  Después de acabado de pronunciar su admirable panegírico del Padre Feijóo, don Marcelo Macías salió de la catedral de Ourense por el pórtico sur, y allí, una señora muy devota y distinguida de la ciudad se unió a las enhorabuenas que abrumaban al orador con estas palabras llenas de piedad: "Gran obra ha hecho Vd., don Marcelo, contribuyendo a sacar del Purgatorio a un alma".

Ramón Otero Pedrayo, El Padre Feijóo: Su vida, doctrina e influencias, Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijóo", Orense, 1972

Imagen: "Elogio del sabio benedictino Fr. Benito Jerónimo Feijóo..." de Marcelo Macías y García, pronunciado en la Catedral de Ourense el 9 de septiembre de 1887. La Coruña: Andrés Martínez, 1887.
De la exposición: "O ronsel dun sabio", Cidade da Cultura, outubro de 2014, Compostela.

Luz para o Padre Feijóo

La Región, 2/07/2013      Afonso Vázquez-Monxardín

O 8 de outubro de 1876, cando se inaugurou a estatua do Padre Feijoo, da autoría de Juan Soler y Dalmau, a cidade foi unha festa. Trataba de converterse nunha urbe moderna e erguer clásicas esculturas de bronce nas que aparecesen os próceres máis destacados. Houbo exposicións de produtos rexionais, artigos históricos en “El Heraldo Gallego”, un certame literario que gañou a Pardo Bazán… E agora que o penso, paréceme boa cousa que se empezase por dúas persoas da cultura (logo veu Concepción Arenal en 1898) e que non haxa estatuas, con todos os meus respectos, de militares ou políticos. E logo seguiron Lamas Carvajal, Prado Lameiro, Vicente Risco, Otero Pedrayo, Eduardo Blanco Amor, Ferro Couselo, Rey de Viana… Ou de cidadáns queridos e admirados polos veciños, tipo o doutor Gallego, Lalao Reverter ou os párrocos do Couto ou das Caldas.

Cuando a mis solas contemplo su corazón con su inteligencia...

No ano 1964, coincidindo co bicentenario da morte do Padre Feijóo, o "Patronato do Bicentenario" convocou un certame de traballos sobre a figura do Padre Maestro. O gañador foi Don Ramón Otero Pedrayo, cun extenso estudo sobre a súa vida, doctrina e influencias. Presentou o seu traballo co lema: "Cuando a mis solas contemplo su corazón con su inteligencia..."

O 

Fallo do certame de 1964

 O enciclopédico traballo foi publicado polo Instituto de Estudios Orensanos "Padre Feijóo" en 1972.

Tomaremos de referencia este libro para moitos das vindeiras entradas neste blog.

"As homenaxes e o recoñecemento sucédense a partir dos anos sesenta. En abril de 1962 o xurado acorda concederlle as 300.000 pesetas coas que estaba dotado o prestixioso Premio Galicia da Fundación March, ao que tamén aspiraba Vicente Risco. Ao ano seguinte Otero Pedrayo recibe ilusionado o primeiro galardón da Deputación Provincial de Ourense polo enciclopédico traballo El padre Feijoo. Su vida, doctrinas e influencias, dentro dos actos de conmemoración do centenario do frade ilustrado."

                                                        http://fundacionoteropedrayo.org/os-ultimos-anos/

Xogando nas noites dos pazos

"Sandro Fioravanti tiña na mente un sistema perfecto de posibilidades. Fechado en si mesmo, o seu xadrez dotábase de elementos limitados e sometidos a unha orde abarcábel. Harmónica, xeada, xeométrica, era a súa unha estructura inmóbil. Ostentaba a beleza pedante das casuísticas morais de Port Royal e o abafante matematicismo da capela estucada de Monroy. Ser sería a metódica de saídas que Feixóo ou que Voltaire xogasen nas noites dos pazos, castelos e tertulias, latexantes de inquedanza e de futuro."

(Situado no ano 1840 na sáa de lectura do Casino de Ouréns)

Xosé Luis Méndez Ferrín, "Xeque-mate" do seu libro Crónica de nós, ed. Xerais, 1980, páx.73 da 1ªedic. en Colección Narrativa, 1992

Feixóo: Fray Benito Jerónimo Feijóo y Montenegro (1676, Casdemiro-Ourense, 1764, Oviedo)

Cos ollos perdidos na ringleira do Teatro Crítico

"Da penumbra dun canto, xorde a masa harmoniosa de Carlota, Carlota Fioravanti, envolveita en veos pretos, cun corazón de brillantes sobre o escote de mármore. O cabaleiro, inclinándose sobre a man enmitonada de granate, mermuraba un comprimento e daba o fogo dos seus labres á cálida neve que se lle oferecía en cada dedo garnido de sortellas de ouro branco e raras pedras sen brillo. Os presentes ocuparon sofás, cadeiras, mouchos dispostos arredor da estufa. Acendéronse vegueros, coa venia de Carlota, que quedaba de pé cos ollos perdidos na ringleira do Teatro Crítico, tal vez saudosa dunha Enciclopedia ou dunha Historia Natural do Conde de Buffon."

(Relato situado no 1840 na sáa de lectura do Casino de Ouréns)

Xosé Luis Méndez Ferrín, "Xeque-mate" do seu libro Crónica de nós, ed. Xerais, 1980, páx.73 da 1ªedic. en Colección Narrativa, 1992

Padre Feijóo: autor do Teatro Crítico Universal

Padre Maestro

No capítulo dous da segunda parte de Xente ao lonxe de Eduardo Blanco-Amor detemos a nosa viaxe pola cidade de Auria. Actualidade obriga. Neste setembro de 2014 cúmprese o dous centos cincoenta aniversario da morte do gran Padre Maestro ourensán: Fray Benito Jerónimo Feijóo e Montenegro. Nado o 8 de outubro de 1676 no Pazo de Casdemiro, de Sta María de Melias, no concello de Pereiro de Aguiar; e falecido o 26 de setembro de 1764 en Oviedo.

 Facemos parada no camiño do máis universal escritor de Auria para adicar algunhas entradas ao máis europeísta escritor de Ourense, aínda que pronto lle discutirá ese título José Ángel Valente, o poeta de Auria máis internacional no século XX. Pero ninguén dubida que un dos grandes "ilustradores" galegos, españois e europeos do século XVIII foi o Padre Maestro.

Neste noso recorrido misturaranse nomes (Otero Pedrayo,Méndez-Ferrín, Marcelo Macías, de novo Blanco-Amor, etc), lugares (Casdemiro, Mato de Vilanova en Allariz, Samos, Oviedo) e datas de celebracións (1764, 1876, 1976, 250 anos da súa morte, 338 anos do seu nacemento...).

Sabendo que Fefiñáns non é Auria, que a igrexa de San Francisco de Cambados non é a nosa catedral, sabendo que Feijóo como bo galego está disposto a seguir vivo eternamente, presentamos o seguinte texto do Padre Maestro, aínda que seguro que el, dende "a razón" estaranos a indicar que aquí xa nada ten sentido, pero seguro que nos guiará nos próximos días para que todo vaia tendo un pouco de "ilustración".

País donde viven mucho los hombres

"En Galicia murió el año pasado de 1726 un pobre labrador llamado Juan de Outeiro, vecino que fue de la villa de Fefiñanes..., digno por su larga vida de más larga memoria, y aun que se perpetúe su nombre por las prensas. Para averiguar su edad, faltando libros y demás instrumentos, no se halló otro

Acantazar o Colexio

"Saíron todos disparados uns pola porta, outros polas fiestras que daban ao patio de recreios.

 Algúns saímos co Suso, que foi lavar o nariz, que aínda lle pingaba, na fonte das Mercedes. Era cousa de pouco e pasoulle axiña.

 Agora anda todo corrido na cidade, e os da Juventud Socialista vanlle acantazar o Colexio."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 169, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Si ha de vir, venche de seu

"Do outro que me perguntas non hai nada, nin haberá. Estamos noutras cousas máis serias e que custan moito máis adeprender e pórse a facelas e levalas adiante con xeito e valentía. O outro, si ha de vir, vénche de seu, mais non coido que sexa co Elixio. Téñolle moita simpatía pro non vai por eí a auga ao meu muíño, ademais aínda son moi nova. Ti si xa vas estando algo fóra do tempo, aos vintecatro xa non é pra pensalo, anque supoño que nise lonxano Entrimo non terás moito onde escoller, ou non serán moitos os que te escollan. Agardámoste pra o San Lázaro...".

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 165, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Preboste do Tangaraño

"Ben-Cho-Shey", seudónimo que lle deu fama a Xosé Ramón Fernández-Oxea (Ourense 1896-Madrid 1988), e que adoptou para as crónicas da guerra de Marrocos en 1921 que enviaba ao diario ourensán "La zarpa". Escritor, mestre e investigador galego que deixou o seguinte epitafio na súa tumba do cemiterio de San Francisco de Ourense:

"O señor D. Xosé Ramón Fernández Oxea (Ben-Cho-Shey). Gran cruz de Montealegre, colector de Barallete, Preboste do Tangaraño. Ten o gusto de lles ofrecer aos seus amigos o seu novo domicilio no cumio do cimiterio de Ourense, onde os agardará ata que o boten de alí os ediles de turno. A súa dona e a súa filla préganlle encomenden a Deus a súa ánima. NOTA.- Quedan suprimidas tódalas homenaxes postmortem porque as cousas ou se fan ao seu tempo ou non se fan."

 Foto:Miguel Villar, vía La voz de Galicia

Ficha do autor na Biblioteca Virtual Galega

No demais son coma nós

"E non é só custión "de principios", como di o meu pai, sinón que, polo visto, como di o Arnaldo, o dono, as mulleres da vida que van ao Rexional, cando están alí, proceden nos modales como donas do señorío, e nin a mozarría dos traballadores as olla de xeito malicioso nin lles din tolaxadas, como si as non visen, que todo parez de acorde; (...)

  Como se sentan naquil veladorciño que dá á Fonte do Rei, unha vez fun coa Felisa coller unha xerriña de auga pra axexar como eran as mulleres da vida, que non tiña visto ningunha. Total, menos o pito no recanto da boca, que lles dá certo aquel de picardía, no demais son coma nós."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 164, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Xa me entendes...

"Os domingos de chuvia van ao Café Rexional, que é onde van os traballadores, que nunca se tiña visto cousa somellante, unha muller decente xogando ao dominó aínda que fose co seu home. Pois como sabes ao Café Rexional van as, xa me entendes... pro somentes algunhas donas das casas do trato pra o señorío, a Zorrita, a Charito, a Caridade, e van cunha pupila das máis novas que lles fai de doncela; e aínda eisí van e veñen no coche de aluguer do Barrigas, pois si as ven de día pola rúa, xa non sería a primeira vez que se meten con elas.

(...) E non é só custión "de principios", como di o meu pai, sinón que, polo visto, como di o Arnaldo, o dono, as mulleres da vida que van ao Rexional, cando están alí, proceden nos modales como donas do señorío..."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 163-164, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

A virada de chaqueta do Aser

"Xentes que estiveron asoparadas dende que o mundo é mundo, e que, tal como pradicaba don Urbano "el pies", párroco de Santísima Trinidade, que os tiña como carros, o feito de vérense xuntos e de acordo, era descontra a lei de Deus os lei natural, que os tiña feito soparados, e que tales misturas non farían máis que adiantar a fin do mundo que xa tiña estado máis lonxe.

  En troques a xente de orde e respeto víanlles con satisfación e decíanllo, que o seu fillo, que viña a ser eu, non andivese na Escola Laica; asunto iste, que pola contra, disputábase moito entre os compañeiros do meu pai, que decote remataban en non atoparlle cousa razonábel ao que lles chamaban "a virada de chaqueta do Aser"."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 160-161, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Xente ao lonxe: parte segunda

A parte segunda de Xente ao lonxe de Eduardo Blanco-Amor vai introducida pola seguinte cita de François Mauriac (Burdeos, 1885 - París, 1970), gañador do Premio Nobel de Literatura en 1952:

   "Ningún drama pode comenzar a

asistir no meu esprito si non o sitúo 

nos logares onde vivín..."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 157, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

A correr e a trousar

"Boteime a correr i entrei na estrada da Ponte, cos seus rexos paramentos de pedra, e boteime a alandillar pra chegar á cima e guindalo dende alí á fondura de cen cordas;

  e pouco máis abaixo o cachón das aceñas, frente ao Santiago das Caldas, onde moitas veces os afogados, que aboiaban aos tres días, íanse rochar nas voltas dos rodicios.

  Que xa estaba chegando, e os cans somellaban iren medrando canto máis se apartaban, que se ían vendo máis grandes, máis grandes, e varríaseme o sentido e púxenme a trousar sin deixar de correr, e a correr e a trousar...

  E apreceu a Tula no meio, ocupando a Ponte de banda a banda, máis grande que un cabalo grande, arregañados pra min os dentes, máis grandes que os dun cabalo grande, cos ollos de cabalo, aínda sendo os ollos da nai, que eu decatábame todo o tempo seren os ollos de miña nai."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 155, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Até nove ou dez

"Logo de arrodear o quintal de dona Calrota, apareceu o segundo can, e despois o terceiro; e de contado, saíndo do río, até nove ou dez, de moi cativos a moi disformes, ouveando todos polo baixo, rosmando, como cantando;

  e mirei pra atrás e de moi lonxe víase vir a xente; e xa perto da Ponte Vella, máis xente pola outra banda; qué pasaría, como si me quixeran coller no meio."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 155, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Apareceu o primeiro can

"Eu o que quería era saír á Ponte Vella indo por onde íamos coa miña irmá a afogar as cadeliñas da Tula, e cheguei aos Catro Camiños, e arrodei por As Lagoas e saín ao Campo do Cisco;

  e ao arrodear o quintal de doña Calrota, xa preto da Ponte, apareceu o primeiro can, de moito alto; de comenzo viña após e despois ía diante, que non o vin pasar, como si tivese pasado polo áer."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 154, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Pra encher

"Na Praza do Ferro atopei a primeira xente, que non era xente sinón veciñas que estaban á vez, pra encher na Fonte do Ferro:

   que estaba a Mercedes dos chaleques que decote me bicaba dende neno, e ollou pra min con moita fixeza e non me conoceu;

   e despois a Fermina, compañeira da miña nai, que aínda estivera a merendar na miña casa o domingo; e fitoume seguido e tampouco me conoceu, millor."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 154, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

Ninguén

"e puden erguer a tranca, tan entalada, e saír á rúa do Tecelán, decote cheia de xente a tales horas e non se vía ninguén,

  ninguén; pro nos balcóns e nas fiestras e nas xaneliñas dos faiados, asomaban, calados e mestas, os restos da xente como pra a procesión do Corpus."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 154, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA)

As palabras

"Cando era moi rapaz, ouvía certas palabras sin as entender e que, noustante, quedábanseme na memoria, como se me quedaban, poño por caso, as verbas da gramática que nin se entendían nin había pra qué, porque denantes de adeprendelas un xa sabía falar;

   e despois dun tempiño, como non se usaba (pluscuamperfecto, subjuntivo) afundíanse non se sabe onde e víase ben que eran verbas somentes pra dalas nas lecións e ir aprobando, e despois acábanse como si morresen.

   Mais as que ouvía ditas pola xente, de boca a orella, nas reunións da nosa casa, ditas con intención de que foran entendidas (que non sei cómo decilo), como si lle fora moito nelas aos que as falaban, alporizándose ou asosegándose ao decilas, ceibándoas con ledicia ou con mágoa, como si se falase de cousas máis de perto, da familia, dos amigos, dos enemigos. Estas outras verbas eran: "solidaridade"  (que era a máis difícil) "reivindicacións". "esquirol", "asalariado", "fraternidade".

   Outras quedábanseme tamén de coro, anque somentes as lese, cicais pola súa lindura de letra ou pola súa novidade no son: "dialéctica", "polémica", "simbólica"; somellábanme como si se esparexesen no áer roldas de soantes campaíñas ou gallardetes cooridos e pequenos como volallas.

(...)

    Algunha vez cavilei que o ir entrando no cheio da vida era tanto ou máis que adeprendere cousas novas, ou sexa palabras novas, irlle atopando un lugar ás gardadas de coro, cedamente adeprendidas; un lugar xusto e firme onde se acomodasen unhas coas outras, e todas comigo, cousa que nunca conquerín.

    Polo visto as verbas teñen vida de seu, van e veñen como lles peta; e coidando que mandamos nelas, ao cabo dos anos decatámonos de que, trocándose no tempo atal se troca o noso ser, foron elas as que mandaron en nós."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 149-150, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).

Imaxinando a Nicanor en Auria

Nicanor Parra escribía

 " el hombre imaginario

vive en una mansión imaginaria

rodeada de árboles imaginarios

a la orilla de un río imaginario"

mentras cruzaba unha ponte vella imaxinaria

que cruzaba un río miño imaxinario

nunha cidade soñada chamada auria

mentras soñaba un home imaxinario

nunha cidade imaxinaria

que cruzaba un río imaxinario

Plubia, inédito

Nicanor Parra cumpriu cen anos o 5 de setembro de 2014

Nacera, cen anos antes, en San Fabián de Alico, Chile

Poema "El hombre imaginario"

Quien-te-picó-la-berza-quien-te-picó-que-aparezca

"que me torcera a vida, que eu non podía saír e xuntarme cos outros rapaces, nin ir ás trastadas, nin xogar á pisca, nin ao marro, nin a quien-te-picó-la-berza-quien-te-picó-que-aparezca, nin a botarse sentados nunha lata pola Barrouca da Alameda abaixo, nin ir aos ríos pequenos, á Sila, ao Pozo do Inferno;

 e si era tempo, ás arrasadeiras da froita polo Saltodocán, pola Rabaza, por Mariñamansa."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 145, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).

"Isto non é máis que un corral de vacas"

"El Vértigo durou dous anos, que todos o líamos i escachabamos a rir, i eso que custaba un can e os outros boletíns a cadela, até que voltou a ser ministro Nugallá, e fodeulle o periódico, e fodeulle o traballo na fundición de Malingre, onde era modelista; e o novo gobernador desterrouno por un ano, pra a Gudiña, e il mandoulle decir que se desterraba por catro, e voltou coa muller -que era daquelas partes- pra Baracaldo, qué lástima;

 e ao coller o tren na estación, cheia de correlixionarios e veciños, botou un discurso dende o estribo, e dixo que se ía de A. porque "toda a súa mocedade nacera pra a escravitude", "que as mulleres dábanlle a beber aos seus homes auga bendita, que xa saía bendita da Fonte do Bispo", e que, a fin de contas, A. "non era máis que un corral de vacas". E quedoulle. Aínda hoxe, cando a un lle amola algo que pasa na cidade, tanto que toque no propio de un ou nos negocios do pobo, todos decimos "isto non é máis que un corral de vacas".

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 143-144, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).

Heriberto vai con Dios

"longo e ancho de costas, cunhas mans como pés, que era o que lle daba á roda grande da máquina de El Progreso, que era, como xa dixen, o xornal dos liberales, que o dos cregos, conservadores e tendeiros maragatos, el Eco del Calvario, facíase na vella cárcel da Curia e a máquina era nova;

 que xa non lle daban á roda coa man, i eu aínda non adeprendera como andaba a máquina, e tiña envexa porque era máis nova cá do taller do meu pai, que os liberales, non sei por qué, sempre tiñan menos cartos que os conservadores.

  E aínda había outro que saía os domingos, que o escribía o Heriberto (...)

e de primeiras puxéralle El Maelströn, e como ninguén sabía qué quería decir, púxolle La Tempestad, e cando pasaba por embaixo dos balcóns do local dos requetés, na praza do Trigo, cantábanlle con música do teatro cando botaban aquela zarzuela que tamén se chamaba La tempestad, e que todos a sabíamos:

  "Heriberto vai con Dios", "non nos toques os c..."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 142, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).

Coa moleira hai que andar con moito tino

"-Máis ou menos, só que coa moleira hai que andar con moito tino; é millor non a tocar. Cun golpiño poden morrer. Anque eu non soupen de ningún neno que morrera da moleira, díxose dun, da Valenzá, que escomenzara a esmorecer, a esmorecer, até que morreu sin doenza; porque disque a nai boa vaca sería, dormíase cun cóbado entalado na moleira do rapaz."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 137, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).

A máis xirifeira

"Agora, nas entroidadas que estaba a argallar diante do espello, víase que era a máis xirifeira e lanzal de todas as rapazas do burgo xuntas, señoritas, artesáns... aínda as de máis aparencia no ser da estatura e no macizo das carnes. Dun tempo a esta parte fóranselle poñendo os peitos bicudos, rexos, apuntando como cornos, aparentando máis edade que os dezaseis que tiña. Xa de catorce se lle notaban moito, que disque o Pega, que era un sinvergoña, quíxolle ir ás  apalpadeiras no escuro do calexón de San Pedro, e guindárao dun arrempuxón, que decote foi moi destemida."

Eduardo Blanco Amor, Xente ao lonxe , páx. 129, Editorial Galaxia, Vigo 2006 (2ª edición en BBA).