A vela derretérseme na mao

"Santa Eufemia estaba ateigada e coidei que me ía a marear. Dempois, todo foi moi adispacio como pasa nas misas cantadas.

  Don Raimundiño, botou un sermón longuísimo e puxo a pan pidir ós da escola laica, que moitos dixeron que non viña ó caso. Facía tal calor que eu sentía a vela derretérseme na mao."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "Primeira Comunión", páx.56

Por si me viña a tentación

"Na víspora chegaran nosos parentes de Castrelo, os primos Resende, coa súa filla. Decote viñan a pasar o Corpus con nós e traguíannos viño tostado, licor café e boas lambetadas que facía a prima Dosinda. Ó me espertar, xa comenzara o rebumbio que se forma nas casas cando hai forasteiros.

  

  Eu estaba quedo e non me quería erguer por si me viña a tentación."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "Primeira Comunión", páx.52

Ás primeiras badaladas

"Conque chegou a mañá de Corpus. Espertei coa prima da Catedral, que tocaba de seis a sete, sin parar, enriba do noso tellado. Coasi nunca a sentía pro aquela vece espertoume ás primeiras badaladas."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "Primeira Comunión", páx.51

Ese vezo de andar roendo cousas

"Eu andaba decote rillando algo, chicolate, mazás, cousas que pillaba na cociña, que non era de fame senón que tiña ese vezo de andar roendo cousas. Tamén somellábame que un podería morrer de fame, tanto tempo sin meter nada no corpo. A min facíanme deitar co toque da retreta do coartel, que era ás nove, e tería que apandar coa fame até a misa da comunión. Craro está que as había cedo, pro á figureira da miña tía Ermitas -xa nolo tiña dito-  metéraselle na chola que tiña que ser na das once, en Santa Eufemia, que era o do señorío."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "Primeira Comunión", páx.51

Cursabamos terceiro

"Isto contoumo Luisiño Cardemil Sampaio -que bo rapaz, tan triste- o primeiro ano do Istituto, cando nos fixemos amigos. Seguímolo sendo até que morreu -cursabamos terceiro- un día que latou as crases i afogouse no río, frente a Peliquín. Ninguén soupo como foi pois ninguén o viu, que aínda non era tempo de escapármonos pra ir nadar no río."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "Primeira Comunión", páx.49

"Primeira comunión"

"O tema é a conciencia escrupulosa dun neno que ten medo a condenarse se rompe o xexún antes de recibir a comunión. Non se pode esquecer a atmósfera, que é esencial para a comprensión da historia. A narración recrea os preparativos da celebración desde o mundo dos adultos e a tensión anguriosa que afecta ó protagonista, contrastes sabiamente fundidos na fluidez narrativa. Blanco-Amor é un constructor de atmósferas, un coidadoso creador de ambientes. Recorre a cotío a técnicas emprestadas do cine; focaliza un campo amplo que logo vai reducindo, para centralo nun aspecto central da historia. Pola técnica, esta narración é moi semellante á que logo empregará en Xente ao lonxe.

 Este relato recorda algunhas páxinas de La catedral y el niño, onde o episodio aparece máis difuminado, centrado no ambiente e nos aspectos sociais que arrodean ó acontecemento, pero a anécdota é a mesma: o xexún antes de tomar a Eucaristía. (...)

  Un elemento redundante na narrativa de Blanco-Amor é a presencia dos contadores de historia, que neste conto están representados por don Raimundiño, o crego que ilustra a doutrina con narracións prodixiosas e extraordinarias que amedrentan ó protagonista. Blanco-Amor inscríbese na nómina de escritores que denuncian a educación relixiosa baseada no medo e que dá orixe a conciencias atormentadas."

Xavier Carro, A obra literaria de Eduardo Blanco-Amor, ed. Galaxia, Vigo, 1993, páxs. 107-108

A Ponte

Pente do vento. Xugo da saudade

que choran os teus ollos entre os montes.

Ponte de pedra, catedral das pontes,

espadela do pranto da cidade.

Ancorada no sono. Mocidade

brincadeira de ríos e de fontes.

Pomba devanadoira de horizontes

que voa dende o tempo a eternidade.

Cantas veces de neno eu perseguía

na ribeira do río a algarabía

dos vencellos no ar engaiolados.

Fuxiron os paxaros pola noite,

e non hai, ponte vella, quen escoite

os seus chíos no tempo sulagados.

Manuel de Dios Martínez, Sete poetas ourensáns,  1992

(Extraído do libro: Ourense, craro río, verde val; escolma de Marcos Valcárcel

Concello de Ourense, marzo 2001, páx. 98)

Unha migalla máis

"Anda imos apresa.

-Pro ¿por onde?

-Isto é Barra de Miño. Agora temos que chegar máis adiante.

-¿Moi lonxe?

-Á outra estación, ós Peares, que hai unha ponte, mellor dito dúas. Dempois voltamos pola outra banda, que hai carretera. Nos Peares hai decote xente da miña avoa, que nos levan montados nas bestas; ou si non, hai arrieiros que me conocen dabondo e lévannos no carro.

-¿Están moi lonxe os Peares?

-Outro tanto, ou unha migalla máis.

(...) Ó chegar ós Peares ouvíase o balbordo do río acachoado que algo me animou. Era noite pecha e non se vía a ninguén na estación nin nas casas."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O encalatro", páx.43

Ás alancadas

"Seguía a barallar cando xa iamos pola vía do tren. Il ía ás alancadas, dunha travesa noutra, pro eu tiña as pernas curtas e daba unha pasada na travesa i outra nos seixos, como si coxease.

 A pouco andar desapartámonos do río e pronto me vin en terras descoñecidas, cheias de piñeiros, coa xiada ó pé; de lameiros con gado, de viñedos coas cepas estarrecidas i os bacelos nús con algunha folliña vermella tremando no cabo.

  O río voltou a aparescer máis adiante e xa non deixamos de velo. Viámolo dende enriba, correndo descontra nós, moi de vagar, cheio, agrisallado; somellábame moito máis vagoroso e triste que o que pasaba polo noso pobo; máis alleo, como si non fose o mesmo."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O encalatro", páxs. 40-41

A falar sin acougo

"E seguiume a falar, a falar sin acougo, cando nos paramos na ponte da Burga a coller de cheio a raxeira, vendo as hortas de embaixo, coa xiada campando nas partes sombrizas, e nas outras a meio derreter, que o sol non podía co ela e quedaba dun día pra outro. E seguiume falando, falando, cando collimos ó revés da escola, carretera adiante, camiño da estación."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O encalatro", páx.40

As raxeiriñas do sol mixeirento

"Conque botamos a andar comendo as castañas e aproveitando as raxeiriñas do sol mixeirento que daba no cruce das rúas. E foi nesas onde escomenzou o encalatro.

  Púxose a dicir que tiña un avó que era home de moita riqueza, que nin sabía canto tiña; que vivía nun grande pazo, con trinta ou corenta de servidume (...)  Díxome que era perto de Barra de Miño e que se chegaba de contado botándose a andar pola vía."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O encalatro", páx.39

Posto de estampas i escapularios

"Quizabes de todo isto veu o que me deixase levar por Crisanto, que era un gran troleiro i encalatrador, todos o sabiamos, anque moi serioso de facha, que non se sabía ben cando argallaba ou cando decía verdade; digo o Crisanto, o fillo de dona Quiteria a maragata, que tiña posto de estampas i escapularios a carón da porta da Catedral, na praza do Trigo."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O encalatro", páx.38

"O encalatro"

"O cuarto relato do libro, o titulado "O encalatro" é unha narración de arrinque lírico, que recorda unha serie de poemas que escribiu Juan Ramón Jiménez baixo o título "El tren lejano", integrados no libro Melancolía, obra que de seguro coñeceu Blanco-Amor. O relato é a historia dunha fuxida. Un neno escoita o asubío do tren, "que aínda sendo triste, como si fose unha carta leda de alguén", ó seu paso por Auria racha a monótona tristura na que vive afundido o protagonista. O asubío ten un significado dual e antitético; por unha banda ábrese á melancolía: "Era un laído ronxo, axordado, ouveado, que metía pena no corazón"; pola outra, é como lóstrego que esperta os azos de aventura, espacios descoñecidos, lugares imaxinarios onde esquecer a realidade cotiá máis inmediata.

 Os nenos de Os Biosbardos están inmersos nunha atmósfera opresiva. Son nenos tristes, solitarios e pechados na incomunicación. En "O encalatro" atopamos este marco: espacios concéntricos que afogan ó protagonista, a cidade xorde como unha esterqueira, o ámbito familiar, case sempre de clase media abaixada e con dificultades económicas, con pais xogantíns e autoritarios, ilustran eses interiores onde non existe ningunha comunicación. O frío e a fame son tamén rasgos peretinentes que apuntan á carencia doutros valores no seo da familia.

Ourense, cidade perola d´o Miño

A foz d´o Miño o vir do cheomare

unha cuncha co´a perola, arrastara,

mais cando delo a cuncha percatara

e triste comenzábase laiare,

ouviu d´o Miño a y-auga así cantare:

"Abur, Galiza, abur; quén non marchara!

Outra vez cara ti rubir voltara!

Abur, naiciña, pol-o acedo mare

deixo teu colo cheo de cheirumes"

Probou a cuncha a y-auga d´a riada

e achou nela enlevantes docedumes;

marchou despois moi leda río enriba, 

e d´o chan tan fermoso enfeitizada

deixou a súa pérola na riba.

José Rubinos, Cantigas de novo xeito vello, (Canciones de nuevo modo viejo) La Habana, Impr. Ucar García, S.A., 1959

(Extraído do libro: Ourense, craro río, verde val; escolma de Marcos Valcárcel

Concello de Ourense, marzo 2001, páx. 54)

Unha escritura que morreu con ela

"Téñoa ollado moitas veces mollar na lingoa o lápiz de carpinteiro (non lle acomodaban os outros) e apuntar as débedas; mellor dito, dibuxalas, no coaderno. As roscas de a cadela eran redondeliños pequenos, e máis grandes as de a can. Os bolos, unhas riscadeliñas que somellaban paxaros voando.  As pezas de a libra, do esponxado, eran como cabazos, e as de dúas, como oitos. As do bregado, eran tamén redondelas, pro cunhas liñas en reixa, igoal que as que se contrapesan nas empanadas.  Diante de cada plana, púñalle un sinal pra saber de quen era, e non se trabucaba endexamais. A señora Fermina do pan inventara unha escritura que morreu con ela."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 29

As botinas do comercio

"Eles levaban morceguís, como os dos paisanos, deses que se mercan na feira do 7, untados de grasa, ou zocos cando chovía, que, tal como decían, mantiñan os pés quentes como roxós. En troques a min as botinas do comercio, decote furadas no meio da sola, collíanme auga no tempo das chuvias, que era coasi todo o inverno, tendo que ire dende a miña casa, na rúa dos Fornos, até a escola de balde que era no Posío, tapado con pariaugas de muller, o da miña nai, xa moi vello, que se daba volta co vento, aínda que fose pouco, e facía rir a todos.

  (...) Tamén teño que decir que a señora Fermina non sabía ler nin escribir, pro levaba moi ben as contas, moi polo miúdo, nuns coadernillos, dos da letra inglesa, que me mandaba mercar na librería do Resvié."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 29

Por vergoña

"Meu pai traballaba na Habilitación e xogaba o que gañaba. Moitas veces (mandábame a miña nai) ía ó café da Unión a pedirlle dúas pesetas pra comermos, e si ouvían os outros, dábamas por vergoña. Eu facía sempre porque me ouvisen, como me insinaba a miña nai."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 28

Churriana, das de a peseta

"Tamén disque cando era mozallona i andaba nas casas principales (gabábase de telas percorrido todas), fora moi boa e servicial, e disque que se fixera mala porque parira do máis novo dos Madamitas, os que tiveran o comercia na rúa do Bispo Odoario (que sempre o negou). E que a filla fóraselle, sendo aínda moi rapaza, cunha lerchona que a levara pra Vigo, co gallo de lle adeprender pra peinadora, e que dempois de andar moito tempo arrastradiña (que até chegaron a chamarlle Elena a fodona) metérase churriana, das de a peseta, das do calexón da Falperra; que aseguraban fora unha grande perda, porque era moi xeitosa e de boas carnes."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 27

Cando estaba doente

"Ninguén sabía como se arranxaba dentro da trastenda que daba a un salido onde criaba galiñas. Disque se lle puñan morredías de tanto pan duro que lles daba esfrangullado.

 Cando estaba doente chamaba a unha monxa que era do seu lugar, aló pola Manchica, Sor Flora, que tiña unha migalla de bigote. Un día que eu estaba alí, coidándolle do trato, ouvín como lle rosmaba."

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 26 

Esbacalloada no sillón de xunqueiros

“A señora Fermina (...)

 Estaba decote esbacalloada no sillón de xunqueiros, dos que tecían os portugueses na rúa de Santa Eufemia, xa coas pallas desmaceladas polo veiril de enriba, onde os xuncos van grosos e curvados cun aquel de cousa luxosa.

  Da taberna dos Habaneros ou dos maricós, como tamén se lle chamaba, que estaba a carón, viña o cheiro dos callos, a eso das doce, enchendo a rúa de Arcedianos, estreitiña, coasi un calexón.”

         
Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "O noxo", páx. 26   

El cronista que dejó de escribir

Desde el fallecimiento de Anselmo López Morais, en octubre del 2009, esta ciudad va huérfana de cronista.

Fonte: La Región

A Juan Neira Cancela (1848-1909), militar, periodista y prolífico escritor, coetáneo y amigo de Emilia Pardo Bazán, le reservó la historia una de esas anécdotas que por simpáticas no se olvidarán. A su muerte, entre los innumerables papeles escritos por él, se encontraron no menos de una docena de notas necrológicas de muertos muy vivos, en su mayoría literatos, dispuestos para lanzar a imprenta, sobre los que el gacetillero ourensano tenía dibujado un horizonte de difunto sin reparar en la posibilidad de la suya propia. Más allá de esta antología del periodismo de necrológicas, el autor de “Caldo Gallego”, relato emotivo sobre sus orígenes valdeorreses, fue cronista de la Ciudad de Ourense entre 1907 y 1909, el segundo en orden de designación, después del profesor y periodista Arturo Vázquez Núñez. Eran otros tiempos, Ourense no superaba los 16.000 habitantes y las personas ilustradas eran un bien escaso.

O noxo

"Este foi o primeiro texto que Blanco-Amor escribiu despois de A Esmorga. O autor contoulle a Carlos Casares que cando se decatou "xa a obra iba pola páxina coarenta, ou sexa, que predominaba aínda o pulo do relato estenso". Coa súa indudable mestría narrativa, converteuno nun conto intenso, de ben trabada estructura, que revela a opacidade dun mundo miserento, característico do universo literario de Blanco-Amor. (...)

  O título do conto reférese a unha repulsiva experiencia do protagonista, pero no contexto narrativo parece que é algo máis que unha vivencia existencial da súa adolescencia; e tamén unha imaxe do mundo. O relato ten unha gran carga dramática polo que non conta, polo que cala e deixa entrever. A forza do relato está no seu poder de suxerencia.

Sin xiquer sentir a cacholada

"Non sabía como era quen pra correr e brincar de tal xeito, sin xiquer sentir a cacholada. Nun intre de nada, xa me vin beira do río, frente ó cachón da aceia vella, cos berros do home moi perto, coasi enriba de min. (...) Seguín a traveso dos castiñeiros de Peliquín, avantei por enriba de Oira, ó lonxe víase Cudeiro, que non sei como o podía ver na noite pecha... Xa non se ouvían os homes nin os cas, que ben se estaba... Somelloume estar deitado. Caíame o suor polas fazulas e pingábame do narís; un suor quente e mesto que se metía nos beizos e seguía correndo...”

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "A arrasadeira", páx. 23

Maña ás nove

“ –Cala home... Ti vas a par de min i apañas os figos embaixo, que tamén isto ten seu aquel, xa che direi como has facer. Xuntámonos mañá ás nove, na Alameda do Cruceiro, que a isa hora xa están ceando.”

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "A arrasadeira", páx. 20

Non che convén

“Un día fun e díxenlle a Pepe o Roxo (que era fillo do señor Pepe o Roxo, que tiña banquilla de zapateiro na Fonte Nova) que por que non me levaba a unha arrasadeira. No xeito con que me considerou, fitándome de enriba a abaixo, deprocateime que, anque me quería ben, non me vía moi cabal pró asunto.

  -Non che convén. Vanche rifar na casa. Moitas veces esgázase o pantalón i esfólanse os zapatos ou pérdense as zapatillas.”

Eduardo Blanco-Amor, Os Biosbardos, ed. Galaxia, 1962, 12ª edición, "A arrasadeira", páx. 19