Os oficios II

Dedicacións: Dedicacións: Cordeiro, peneireiro, xastre, tendeiro ambulante (“buhonero”), cociñeiro, “tacholero” (cravador de tachuelas de zapatos),  cedacero, segador, fiar, calcetar...

“Manuel Blanco Romasanta é de profesión bufariñeiro e posúe unha certa tendencia feminil, exercendo, ou tendo exercido, os oficios de alfaiate, cociñeiro, cordeleiro, criado, cribeiro, estraperlista, pegureiro, peneireiro e tendeiro.”

Vaqueiro, Vítor. Mitoloxía de Galiza. Lendas, tradicións, maxias, santos e milagres. 2011

O bufariñeiro

“E agora son o bufariñeiro, o Bieito de Esgos, coñecido nas trinta parroquias da contorna, a paisaxe brava ao abeiro do Monte Medo. Ando coa miña tenda ás costas, desde Asturias até a raia seca de Portugal. Merco os panos e a quincalla nas terras de Astorga ou nas almoedas das cidades. Vendo nas romarías das aldeas e nas feiras das campas. Tamén conduzo camiñantes dunha banda á outra das montañas, ás veces fuxidos da xustiza. (...) Compoño paraugas, amaño cordas ou adibais, remendo calquera caste de trebellos. Vou e veño, na ambulancia do meu oficio, cando a primavera chega e a neve deixa atravesar as congostras. Tamén levo algunhas mulleres pola serra adiante, cruzando prados e carreiros.”

Ramón Caride. “Otsabilko 20.51”. En V.V.A.A. Contos do Sacaúntos. Romasanta, o criminal. Urco editora. 2016. páxs. 21-22

Axiña aprendín

“Xa dixen que, ó contrario da maioría dos meus paisanos, que non han aprender nunca ou o han facer mal de pro vida, axiña aprendín a ler e mais tamén a escribir, sempre en correcto castelán. Axudoume a isto a estreita relación que mantiven sempre cos membros da Igrexa, acólito que fun dende moi cedo e sancristán que cheguei a ser na parroquial de Santa Baia antes de me decidir a percorre-los camiños e seguir así os ditados deste meu corazón que tantos supoñen, ou queren supoñer, atribulado. Tamén aprendín a coser e a facelo como ninguén para confeccionar roupas talares, casullas bordadas con esmero, albas con puntillas incribles, manteis para os altares, amictos, estolas, mesmo sotanas que cosín con parsimonia e calma, tamén con primor e perfección extremas, pois son un artista coas miñas mans.”

Conde, Alfredo.  Romasanta. Memorias incertas do home lobo. Ed. Sotelo Blanco. 2004. páx. 20-21

As miñas mans

“Non ignoraba que as miñas mans constituían unha das miñas mellores armas, polo menos a tal respecto, o de reclama-la atención allea, e acaso por esa razón foi pola que me convertín nun xastre experto, que é profesión que na nosa terra se considera un si é non é propia de mulleres, apenas homes...”

Conde, Alfredo.  Romasanta. Memorias incertas do home lobo. Ed. Sotelo Blanco. 2004. páx. 19

Aprendera o que aprenderan

“Deste xeito criouse a nena dos Blanco. Manuela aprendera o que aprenderan as súas irmás ou calquera outra nena do seu tempo. Aprendera a escribir o seu nome, contar polos dedos para ir vender algunha cousiña á feira e que non a enganasen co que valían os ovos, e tamén a delourar e facer as camas, algo de hixiene de si mesma e da casa, a cantar bonito na misa e arranxar a igrexa. Tamén sabía despenar aves, avivar e manter o lume, medir o leite e facer nata coa tona, coser un pouco, calcetar e lavar no río. Tiña seis anos. E pelos nas coxas como un varón cumprido.”

Pedreira, Emma. Besta do seu sangue. Ed. Xerais. 2018. Páx. 18

Os oficios I

Dende pequeno, e ao longo da súa vida en liberdade, foron múltiples os oficios que Manuel Blanco aprendeu e desenvolveu. Parece que tiña facilidade para a aprendizaxe dos distintos oficios, e xunto a unha habilidade e maña considerable, fixo que dominara distintos traballos, que lle repercutían positivamente para gañarse a vida nuns tempos onde sobrevivir era complicado, ao tempo que lle abría moitas portas da veciñanza pola súa axuda en múltiples facetas. Certa sensibilidade feminina facían que se adaptara con facilidade tanto a traballos típicos, na súa época, tanto de homes como de mulleres. Múltiples, por tanto, foron as súas dedicacións.

Nos primorosos traballos manuais

“Fun un neno feitiño, de doces ollos da cor do mel, habelencioso coas mans ata tal punto que, calquera traballo que fixese con elas, sempre habería producir admiración. Sóubeno dende un principio e deleiteime en eles, nos primorosos traballos manuais que realizaba, procurando chama-la atención da xente cara a tódolos labores nos que ocupase os meus ocios de neno. Fíxeno non tanto polos labores en si, posto que o seu exercicio apenas me proporcionaba pracer ningún, senón polo feito de sabe-las olladas das xentes pousadas enriba miña; que iso si que me causaba, si me producía, unha satisfacción indescritible, aínda ma causa, e ese era o mellor modo que tiña de reclama-las miradas, concitándoas á admiración e á louvanza.”

Conde, Alfredo.  Romasanta. Memorias incertas do home lobo. Ed. Sotelo Blanco. 2004. páx. 16-17

Cranioscopia

“Para demostralo examinou o meu estado visceral e someteume despois ás luces da cranioscopia. Dixo, entón, que o óvalo de capacidade que vai dende a fronte ó occipicio, marchando polas tempas, é de vinte e dúas polgadas; que o da cara é de vinte e tres e nove liñas; que as apófises mastoides distan un arco de nove polgadas; que do arco dentario á cima da fronte se miden seis polgadas; dixo ademais que o ángulo facial abre oitenta e dous graos, por efecto do avultamento dos seos frontais, que son pronunciados abondo e que por tal razón poden acadar un desenvolvemento excesivo, pero sen que a iso concorra a masa encefálica e induza un erro como xa teñen indicado os frenólogos. Engadiu que se advirte un resalto moi considerable na porción escamosa do temporal.

 Sábeas todas, e contempla e estuda todo á luz de tódalas teorías, o bo doutor, segundo me avisou xa Manuel Rúa Figueroa, o meu avogado.”

Conde, Alfredo.  Romasanta. Memorias incertas do home lobo. Ed. Sotelo Blanco. 2004. páx. 30-31.

Os médicos

“Os médicos que me observaron (¿deberei da-los seus nomes todos?) descríbenme de cinco pés menos polgada de talle, moreno de cute clara, ollos castaño claro, pelo e barba negros, medio calva a parte superior da cabeza, e din que a miña fisionomía non é nada repugnante, que a miña ollada é doce, xa tímida, xa feroz e altiva, e forzadamente serena.

(...) Foi el quen engadiu o que resta. Dixo que pulso sesenta e dous latexos por minuto e que o meu temperamento é bilioso e nervioso, sen esaxeracións nin predominio notable de aparatos e que mesmo o de tecidos é tan suave que a duras penas se recoñece, el saberá o que quixo dicir con iso, pois engadiu que coincide con formas regularmente desenvolvidas e unha saúde florecente e nunca desmentida.

 Nada se advirte no meu aspecto que difira do común dos homes, asevera don Vicente, e, segundo el afirma, no meu discurso nótase consecuencia, precisión, bo xuízo e desconfianza; tanto como se advirten penetración, tacto e talento naturais, superiores á miña condición. A miña apostura é humilde, con hipocrisía marcada, engade, e coincide así comigo o bo doutor, xa dixen que non habería esquencer nunca o seu nome.”

Conde, Alfredo.  Romasanta. Memorias incertas do home lobo. Ed. Sotelo Blanco. 2004. páx. 28-29. 

Reza para seducir

“Manuel Blanco calcula medios, mide y combina tiempos, modos y circunstancias; no mata sin motivo, ni acomete sin oportunidad; conociendo que hace mal se oculta, seduce para robar: mata para ocultar, reza para seducir: conoce el deber y la virtud para desoirlos; luego de su conformacion, de sus actos, de su historia, de sus disculpas misma se evidencia que Manuel Blanco no es loco, ni imbécil, ni monomaniaco, ni lo fué, ni lo logrará ser mientras esté preso, y por el contrario de los datos referidos resulta que es un perverso, consumado criminal, capaz de todo, frio y sereno, sin bondad y con alvedrío, libertad y conocimiento: el objeto moral que se propone es el interés: su confesion esplícita fué efecto de la sorpresa, creyéndolo todo descubierto: su esculpacion es un subterfugio gastado é impertinente: los actos de piedad una añagaza sacrílega: su hado impulsivo una blasfemia: su metamórfosis un sarcasmo.”

A causa contra Manuel Blanco “O home lobo”. (Expediente xudicial da Audiencia Territorial da Coruña). Xunta de Galicia, 2014. páx. 42 da Reseña.

Personalidade II

Elías Domínguez escoitou de xente contar, tal e como oíran de antergos,  que era un home moi listo e moi espelido, que sabía de todo; sabía pola dirección do vento se ía chover ou non, sabía de menciñas tanto para a xente como para o gando, tan ben sabía labores de gancho como tecer ou calcetar con dúas ou catro agullas; era moi simpático e falador coas mulleres.

Seguindo a Mariño Ferro apuntamos distintas opinións de veciños seus recollidas na Causa xudicial contra Romasanta. Manuel Blanco é un home que esperta simpatía. Andrés Branco, o seu caseiro, aínda que sorprendido por algúns trazos da súa personalidade, apréciao. Gústalle o carácter afable, a palabra comedida e a súa alegre disposición a colaborar en calquera tarefa, salvo na de sacrificar animais porque non soporta ver sangue. (“-Deus me libre –exclama cando Andrés lle propón matar un carneiro para a festa-. Se queres guísocho, pero non podo matalo.”) Os veciños de Rebordechao ven no Canicha un home amable, bastante devoto e amigo dos curas, e un tanto efeminado. Agostiño Fernández descríbeo así: idade de trinta a corenta anos, amullerado, as pernas bastante gordas, cor trigueira, pelo castaño, barba o mesmo, algo calvo. Xoán Gómez dá un retrato moi parecido. Bríxida Aguiar insiste nos modais efeminados, e di que fía, calceta e realiza outros labores propios das mulleres. Salvo nos modos femininos e no dominio dos quefaceres das femias, considérano un home normal, razoable e xuizoso, segundo declaran numerosas testemuñas. Observa boa conduta e móstrase devoto e caritativo. Reza o rosario con frecuencia na igrexa, axuda á misa e nunca se lle oe unha bocalada nin unha mala expresión, de maneira que todos os veciños o queren e estiman.

Personalidade I

 “era muy listo, y que sabía de todo; sabía por la dirección del viento si iba a llover o no, que tan bien sabía de medicinas para la gente como para el ganado, tan bien sabía ganchillar como tejer o calcetar con dos o cuatro agujas, era muy hablador y simpático con las mujeres”

José Domínguez indica que Manuel Blanco Romasanta era, por riba de todo, unha persoa normal, corrente para a época. Gozaba da estima dos seus veciños, era un home de profundas conviccións relixiosas que puña en práctica moi a miúdo. Amosábase como un individuo equilibrado, cos seus defectos e as súas virtudes, e unha cantas manías, pero corrente, ao fin e ao cabo. Tamén fisicamente, pois aínda que hoxe poida parecernos excesivamente baixo, cerca do metro corenta, daquela predominaban alturas moito máis baixas que hoxe en día.

En Rebordechao deu claras mostras da súa personalidade, destacando por traballador dilixente, devoto e espelido. Era un “milmañas”, capaz de botar unha man  nas máis variadas tarefas, xa fose en oficio propio de homes ou outros máis femininos como calcetar, que en múltiples ocasións fixo que fose tachado como mariquiteiro ou efeminado, cousa que non parecía importarlle en demasía. O seu fervor relixioso era excesivo, sempre disposto a botar unha man na igrexa, xa fose axudando na misa, ou tocando as campás. Pero ademais era moi instruído, especialmente para a época, xa que sabía ler e escribir (o que lle permitía ler cartas da veciñanza ou axudarlles cunhas letras para algún familiar afastado), pero os seus coñecementos tamén eran de carácter práctico, sabendo cando ía chover, e as tarefas que correspondían a cada lúa. Un veciño rico en vivencias e en relatos, que viaxara por múltiples lugares, máis que o cura ou o mestre do pobo. Pese a todo era considerado un “pouca cousa” polos homes aos que non lles infundía ningún temor, pero por outra parte pronto gañaba a confianza das mulleres, chegando a intimar, con facilidade, con moitas delas, especialmente as que se atopaban máis soas.

Retrato VI: falso retrato, 2003.

Suposto retrato de Romasanta que aparece no ano 2003 no libro de Carlos Berbel e Salvador Ortega: Psicópatas criminales, sen citar a fonte de procedencia, polo que o damos por falto de rigor absoluto. O problema é que a partir da súa publicación neste libro apareceu en distintos lugares, especialmente documentais e páxinas de internet, dando a coñecer un retrato de Romasanta que non ten ningunha veracidade.

La apófisis mastóides

“Examinóse en consecuencia el estado visceral del reo y sometióse su cabeza á las luces de la craneoscopia con los siguientes resultados.

 El óvalo de capacidad que se estiende de la frente al occipucio marchando por las sienes, es de veinte y dos pulgadas; el de la cara de veinte y tres y nueve líneas; las apófisis mastóides distan un arco de nueve pulgadas; del arco dentario al alto de la frente seis pulgadas: el ángulo facial abre ochenta y dos grados, efecto del abultamiento de los senos frontales bastante pronunciados en este sugeto, los cuales pueden adquirir un desarrollo escesivo, sin que á ello concurra la masa encefálica é inducir un error como los frenólogos han notado ya. Se advierte tambien un resalto no muy considerable en la porcion escamosa del temporal.”

A causa contra Manuel Blanco “O home lobo”. (Expediente xudicial da Audiencia Territorial da Coruña). Xunta de Galicia, 2014. páx. 35 da Reseña.

Cinco piés menos pulgada de talla

“Manuel Blanco es un hombre de 43 años; cinco piés menos pulgada de talla, tez moreno claro, ojos castaño claro, pelo y barba negros, semi-calva la parte superior de la cabeza: fisonomía  nada repugnante y sin rasgo característico; mirada ya dulce y tímida, ya feroz y altiva y forzadamente serena: pulsa á 62 por minuto; temperamento bilioso-nervioso sin exageraciones ni predominio notable de aparatos; y aun el de tejidos es tan suave, que á duras penas se reconoce: coincide con formas regularmente desarrolladas, y una salud floreciente, nunca desmentida. Nada se advierte en su aspecto que difiera del comun de los hombres. En su discurso nótase consecuencia, precision, buen juicio y desconfianza: se advierte en él penetracion, tacto y talento naturales y superiores á su condicion: su apostura es humilde con hipocresía marcada. Las facultades afectivas y cognoscitivas no se resienten de vicios innatos, ni se ostentan melladas por los adquiridos.

(...) y á todo esto conserva memoria circunstanciada de sus hechos, de las victimas, circunstancias de su muerte, votos que hacian por su vida, edades, nombres y cuanto puede recordar el hombre mas cabal.”

A causa contra Manuel Blanco “O home lobo”. (Expediente xudicial da Audiencia Territorial da Coruña). Xunta de Galicia, 2014. páx. 33-34 da Reseña.

Retrato V: Romasanta. La caza de la bestia, 2004.

 Protagonizado por Julian Sands na película do 2004: Romasanta. La caza de la bestia.

Retrato IV: El bosque del lobo, 1970.

Benito Freire (Jose Luis López Vázquez) na película do ano 1970 "El bosque del lobo".

Retrato III: Marga Sanín e Fernando Serrulla, 2012.

 

Marga Sanín e Fernando Serrulla pertencen á Unidade de Antropoloxía Forense do Instituto de Medicina Legal de Galicia.

Basease  nas descricións antropométricas e os recoñecementos médicos que realizaron cinco facultativos que participaron na instrución do sumario e os xuízos celebrados na época.

 Presentouse, tanto o busto como o retrato, nas II Xornadas Romasanta celebradas en Allariz en novembro de 2012.

.

Busto.

Retrato II: Luís García Mañá, 1991.

Reconstrución fisionómica. Debuxo do ex-xefe de policía de Galicia e publicado no ano 1991 no libro  de José Domínguez e Lino Blanco: “O home do unto. Blanco Romasanta. Historia real de una leyenda.” (páxs. 50-52)

Luís García Mañá indica que se trata dun home duns 43 anos, moi baixo, posto que medía 5 pés menos unha polgada (1´37 metros), de pel morena clara, ollos castaños claros, pelo e barba crecida negra e semicalva a parte superior da cabeza (probablemente como efecto  non só da idade, senón tamén de usar sombreiro). A súa fisonomía non resultaba violenta nin repugnante, ao non ter trazo característico algún. Segundo os forenses a súa mirada era doce e tímida, podendo volverse feroz e altiva ou forzadamente serea. O seu temperamento era bilioso e o seu desenvolvemento corporal manifestábase de forma regular dentro da súa limitada estatura. Ao parecer gozaba de boa saúde.

Reconstrución fisonómica

Captarlle a ollada

“URRABIETA: Déixeme observalo para captarlle ben a ollada. Ten que quedar constancia del, aí estarricado no chan, quero retratalo, tan infeliz que me semella...!

 POUSADEIRA: Aquí mando eu, non lle consinto que lle faga tanto retrato. Inda vai quedar algo da súa alma polo aire e despois collemos medo.

(...)

 URRABIETA (segue co texto): Gústame velo aí tirado, un lombo de palla... O cabelo despeiteado e crecho e a capa cubrindo as súas miserias físicas. Vouno retratar con ese aire triste e solitario, así cando sexa condenado xa haberá un rostro del na prensa.”

Mariña Pérez Rei, “A farsa do lobishome” en Contos do Sacaúntos. Romasanta, o reo. Dr. Alveiros / Urco editora. 2017. páx.85-88.

Retrato I: Vicente Urrabieta, 1854.

Retrato do home lobo realizado polo famoso litografista madrileño Vicente Urrabieta  (o único retrato seu coñecido), acompañado da descrición de Romasanta feita polos facultativos de Allariz.

La Ilustración. Periódico Universal. 26-6-1854. Madrid.  

Dado a coñecer polos irmáns Castro Vicente nas Xornadas Romasanta do ano 2011.

Cadro Biográfico

ANO	DÍA/MES	IDADE	FEITOS
1809	18novembro	0	Nacemento en Regueiro e bautismo en Sta Eulalia de Soutelo.
1825	26-abril	15	Confirmación en Sta Eulalia de Soutelo.
1831	3-marzo	21	Voda con Francisca Gómez.
1834	23-marzo	24	Viuvez / Morte de Francisca Gómez.
1839		29	Aparición do maleficio ou fada.
1834-1843		33-42	Vendedor ambulante por terras galegas e leonesas.

1843	25-agosto	33	Atópase o cadáver do alguacil de León preto de Pardavé.
1843	agosto	33	Desaparece de terras de León. Será declarado en rebeldía.
1844	10-outubro	34	Condenado polo Xulgado de Ponferrada polo asasinato do alguacil.
1844	3decembro	35	Confirmada a sentenza pola Audiencia de Valladolid.
43/44		33/34	Aparece en Rebordechao.
1846	Outono	36	Desaparición de Petra.
1846	Outono	36	Desaparición de Manuela García Blanco.
1847	marzo	37	Desaparición de Benita G. B. e o su fillo Francisco.
1850	Marzo/abril	40	Desaparición de Antonia Rúa e Peregrina.
1850	16-outubro	40	Desaparición de José.
1851	2-xaneiro	41	Desaparición de Josefa G. B.
1851	4-marzo	41	Intento de asasinato de “Surtú”.
1851	xuño	41	Desaparición de María.
1851	outubro	41	Intento de fuxir a Castela.
1851	10-outubro	41	Marcha a vivir a Figueiredo (Ribas de Sil).
1851	6decembro	42	Falsifica documentación a nome de Antón Gómez.
1852	8-febreiro	42	Obtención do pasaporte.
1852	9-febreiro	42	Saída para Castela.
1852	29-xuño	42	Desaparición do suposto maleficio, da fada.
1852	2-xullo	42	Recoñecido, denunciado e detido en Nombela (Toledo).
1852	8-agosto	42	Comezo das actuacións xudiciais, Verín.
1852	7-outubro	42	Trasladado de Verín a Allariz.
1853	6-abril	43	Condena a morte polo Xulgado de Allariz.
1853	7-maio	43	Entra na Audiencia da Coruña a consulta da sentencia.
1853	11-xullo	43	Primeira vista na Audiencia da Coruña.
1853	24-xullo	43	Real Orden de Isabel II.
1853	9novembro	43	Primeira sentenza: cadea perpetua.
1854	27/31-marzo	44	Segunda vista na Audiencia da Coruña.
1854	marzo	44	Atópase no cárcere de Ourense.
1854	5-maio	44	Isabel II conmuta a pena: cadea perpetua.
1854	20-maio	44	Sentenza definitiva: condena a morte.
1854	7-outubro	44	Trasladado de Ourense ao cárcere da Coruña.
1863	14decembro	54	Morre no presidio de Ceuta.

Completado a partir do publicado